ศิลปกรรมของวัดโคกขาม จังหวัดสมุทรสาครกับความสัมพันธ์ทางประวัติศาสตร์

Abstract

การศึกษา “รูปแบบงานศิลปกรรมวัดโคกขามกับความสัมพันธ์ทางประวัติศาสตร์” มีจุดมุ่งหมาย เพื่อศึกษารูปแบบของศิลปกรรมภายในวัดโคกขาม จังหวัดสมุทรสาคร โดยมีการนำข้อมูลทั้งจากหลักฐานทางเอกสาร และหลักฐานจากงานศิลปกรรม รวมถึงหลักฐานทางภูมิศาสตร์ของเส้นทางคลองมหาชัยซึ่งเป็นที่ตั้งของวัดโคกขามมาใช้วิเคราะห์เพื่อกำหนดอายุสมัยของวัดโคกขาม พร้อมทั้งศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างวัดโคกขามกับคลองมหาชัยและตำนานต่างๆ เช่น ตำนานพันท้ายนรสิงห์ ตำนานพระพุทธสิหิงค์ เป็นต้น โดยมีการใช้ข้อมูลอายุการสร้างวัดโคกขามมาช่วยในการวิเคราะห์ ผลการศึกษาพบว่าอายุสมัยการสร้างวัดโคกขาม และหลักฐานจากพระราชพงศาวดารการขุดคลองลัดโคกขาม-มหาชัยมีความสอดคล้องกัน จากการกำหนดอายุอยู่สมัยอยุธยาช่วงต้นราชวงศ์บ้านพลูหลวงราวกลางถึงปลายพุทธศตวรรษที่ 23 นอกจากนี้พบประเด็นที่น่าสนใจ ทั้งประเด็นโครงสร้างแผนผังและการซ่อมแซมมุขโถงของอุโบสถที่มีการบูรณะซ่อมแซมมาอย่างต่อเนื่อง การผสมผสานรูปแบบของเจดีย์คู่วัดโคกขามที่มีทั้งรูปแบบเจดีย์ทรงระฆังและเจดีย์ทรงเครื่อง รวมถึงประเด็นจากการวิเคราะห์ตำนาน ความเชื่อในสมัยก่อนอย่างตำนานพันท้ายนรสิงห์ที่เป็นเรื่องที่ถูกแต่งขึ้นในสมัยหลังเพื่อใช้บอกสาเหตุการขุดคลองลัดโคกขาม ตำนานพระพุทธสิหิงค์ที่มีการเปลี่ยนแปลงการรับคติการความเชื่อ และรูปแบบศิลปกรรมระหว่างพระพุทธสิหิงค์ศิลปะอยุธยา และพระพุทธสิหิงค์สกุลช่างนครศรีธรรมราช จากการวิจัยครั้งนี้ได้แสดงให้เห็นว่าวัดขนาดเล็กอย่างวัดโคกขามที่แม้อยู่ห่างไกลจากเมืองหลวง ก็สามารถบอกถึงรูปแบบศิลปะในสมัยนั้น และความสำคัญทางประวัติศาสตร์ของพื้นที่ตั้งบริเวณวัดโคกขามได้เป็นอย่างดี