การศึกษาสถาปัตยกรรมสาธารณะประเภทอาคารเพื่อการพักผ่อนหย่อนใจในสมัยจอมพล ป. พิบูลสงคราม

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถาปัตยกรรมที่สร้างขึ้นโดยรัฐเพื่อให้ประชาชนทั่วไปได้เข้าใช้งาน โดยมุ่งศึกษาสถาปัตยกรรมที่ถูกสร้างขึ้นเพื่อรองรับกิจกรรมพักผ่อนหย่อนใจในสมัยหลัง พ.ศ. 2475 อันเป็นผลเกี่ยวเนื่องมาจากนโยบายสร้างชาติของจอมพล ป. พิบูลสงคราม ในสมัยก่อนเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 กิจกรรมพักผ่อนหย่อนใจเป็นที่นิยมเฉพาะในหมู่ชนชั้นนา สยาม อย่างไรก็ตามภายหลังเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 โดยเฉพาะในสมัยที่จอมพล ป. พิบูลสงครามดารงตาแหน่งนายกรัฐมนตรีในสมัยแรก (พ.ศ. 2481-2487) รัฐบาลได้ส่งเสริมให้ประชาชนรู้จักและประกอบกิจกรรมการพักผ่อนหย่อนใจเพื่อแสดงถึงความเป็น “อารยะ” ของประชาชนในชาติ อันนามาซึ่งการก่อสร้างสถาปัตยกรรมเพื่อรองรับกิจกรรมพักผ่อนหย่อนใจ เช่น โรงภาพยนตร์ สนามกีฬา และสถานตากอากาศ วิทยานิพนธ์นี้ศึกษาศึกษาสถาปัตยกรรมพักผ่อนหย่อนใจที่สร้างขึ้นโดยรัฐ 3 ประเภทดังกล่าวโดยใช้หลักฐานประเภทเอกสารจากหอจดหมายเหตุ แบบทางสถาปัตยกรรม และหนังสือที่ระลึกเกี่ยวกับอาคารที่ศึกษา ประกอบกับการสาารวจภาคสนามด้วยตนเอง การศึกษาพบว่า นอกจากสถาปัตยกรรมพักผ่อนหย่อนใจเหล่านั้นล้วนสร้างขึ้นด้วยเทคโนโลยีสมัยใหม่แล้ว ยังมีลักษณะร่วมกัน คือ เป็นงานสถาปัตยกรรมสาธารณะขนาดใหญ่เพื่อรองรับคนจานวนมาก องค์ประกอบทางสถาปัตยกรรมมีความเรียบง่าย ไม่ซับซ้อน มีการวางผังและแบ่งพื้นที่ใช้งานระหว่างพื้นที่ส่วนกลางสาหรับการใช้งานร่วมกันและพื้นที่ส่วนบริการอย่างชัดเจน นอกจากนี้ ในบางอาคารยังมีข้อกาหนดการใช้พื้นที่สาธารณะด้วยการแต่งกายสุภาพและปฏิบัติตนอย่างมี “อารยะ” ซึ่งมีความสอดคล้องกับรัฐนิยมที่ประกาศใช้ในช่วงเวลานั้นด้วย ด้วยเหตุนี้ สิ่งที่ทาให้สถาปัตยกรรมพักผ่อนหย่อนใจมีความเป็น ‘สมัยใหม่’ จึงมิใช่เพียงเพราะสร้างขึ้นด้วยเทคโนโลยีการก่อสร้างล่าสุดเท่านั้น หากเพราะเป็นหนึ่งในกลไกที่รัฐใช้ขับเคลื่อนนโยบายสร้างชาติ ผลจากการศึกษานี้จะช่วยสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ในประเทศไทยหลัง พ.ศ. 2475 ให้ดียิ่งขึ้น

This thesis was aimed to study the architecture erected by the government with the objective to allow for the public use. The study focused on the characteristics of leisure architecture built after the year 1932 with relation to the nationalization policy established by Field Marshal Plaek Phibulsongkhram. Before the 1932 revolution, leisure was popular merely amongst Siamese elites. From 1932 onwards, particularly during Phibul Songkhram's administration (1938-1944); however, the government promoted specific leisure activities to Thai peoples as parts of the plan to demonstrate 'civilised' culture. This policy led to the building of leisure architecture, including cinemas, sports stadium, and recreation centre. This thesis studies these three types of leisure architecture built by the state in the post-1932 era. The study drew upon archival documents at National Archives, architectural drawings, buildings' memorial books, and upon first-hand analysis of the buildings. All case studies of leisure architecture were built of new technologies, but they also shared similarities. They were public buildings capable of supporting not only large groups of peoples but also all classes of peoples; their building elements and decoration were austere and simple; their planning and functional divisions were clear within which the separation between public and service areas was evident. Moreover, in relation to Royal decrees introduced during this time, building codes were also introduced in some leisure buildings as part of the attempt to establish new codes of public behaviour. What made leisure architecture built during this time 'modern’ was not just that they were created out of the latest building technologies, but that they were used by the state to carry out the nationalistic policies. The result will provide a better understanding of modern architecture in the post-1932 era.