พระพุทธรูปทรงถือตาลปัตรในประเทศไทย : ที่มาและความหมาย

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีจุดประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาที่มาของการสร้างพระพุทธรูปถือตาลปัตรที่พบในประเทศไทย 2) ศึกษาทางด้านความหมายของพระพุทธรูปถือตาลปัตรในแต่ละยุคสมัยที่มีความสัมพันธ์กับการแสดงธรรม และความหมายที่นอกเหนือจากการแสดงธรรม โดยใช้การตรวจสอบเอกสารชั้นต้นและชั้นรอง รวมถึงหลักฐานของงานประติมากรรม ทั้งนี้ขอบเขตของการศึกษาจำกัดเฉพาะพระพุทธรูป พระพิมพ์ ภาพเล่าเรื่องกำหนดอายุสมัยระหว่างพุทธศตวรรษที่ 19 ถึงพุทธศตวรรษที่ 25 ที่พบในประเทศไทย ผลการวิจัย พบว่า การสร้างพระพุทธรูปถือตาลปัตรที่พบในประเทศไทยในช่วงพุทธศตวรรษที่ 19 ถึงพุทธศตวรรษที่ 23 นั้นมีความหมายเกี่ยวกับการแสดงธรรม โดยปรากฏการถือตาลปัตรไว้ในพระหัตถ์ อันเป็นสัญลักษณ์ที่บ่งบอกความหมายของการแสดงธรรม ซึ่งเป็นผลจากการรับพระพุทธศาสนาจากลังกา ดังปรากฏอยู่ในคัมภีร์วิมติวิโนทนีฎีกาที่แต่งขึ้นในลังกา กล่าวถึงพระพุทธเจ้าหรือพระสาวก ควรถือตาลปัตรเป็นธรรมเนียมเมื่อต้องขึ้นแสดงธรรม เพื่อการสำรวมกิริยาเมืองต้องแสดงพระธรรมเทศนา เมื่อไทยรับเอกพระพุทธศาสนามาจากลังกาจึงมีการสร้างพระพุทธรูปตามคัมภีร์ที่ปรากฏดังกล่าว ต่อมาในช่วงพุทธศตวรรษที่ 24 ถึงพุทธศตวรรษที่ 25 พบว่าการสร้างพระพุทธรูปถือตาลปัตรได้มีพัฒนาการทางด้านรูปแบบและความหมายที่เปลี่ยนไปกล่าวคือ เป็นพระพุทธรูปที่นำมาซึ่งชัยชนะและความเจริญที่เรียกว่า พระชัย หรือ พระชัยวัฒน์ ซึ่งพระมหากษัตริย์ไทยในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ทุกพระองค์ต้องทรงสร้างขึ้นเพื่อเป็นพระพุทธรูปประจำรัชกาลและเป็นธรรมเนียมที่สืบเนื่องจนถึงรัชกาลปัจจุบัน ซึ่งส่งผลสรุปจากการศึกษาถึงการสร้างพระพุทธรูปถือตาลปัตรที่พบในประเทศไทย ในด้านที่มาและความหมายได้ดังนี้ 1) เป็นสิ่งที่แสดงให้เห็นถึงการรับพระพุทธศาสนาจากภายนอก 2) เป็นสิ่งที่แสดงว่าคัมภีร์ทางพระพุทธศาสนามีผลต่อการสร้างงานศิลปกรรม 3) เป็นสิ่งที่ทำให้เกิดประติมานวิทยาใหม่ในการสร้างพระพุทธรูปถือตาลปัตรและมีความสัมพันธ์กับสถาบันพระมหากษัตริย์

This research is to 1) To studied the background of the image of Buddha holding talipot fan in Thailand. 2) To studied the meaning of the image of Buddha holding talipot fan in each period which related to the Buddha sermon and the meaning beyond giving a sermon by reviewing both primary and secondary document included the sculptures. However, scope of this study is limited to Buddha images, votives tablets and mural painting in Thailand during B.E. 19-25. The findings reveal that the image of Buddha holding talipot fan found in Thailand during B.E. 19-25 have the meaning of giving sermon which was influenced from Lanka Buddhism. According to Vinayapitaka Vimativinodanitika, written in Lanka, said that the Bhudda or disciples should hold a talipot fan when giving sermon for appeasing and concentrating on the sermon. When Thailand received Buddhism from Lanka, form of the Buddha images have been made by following the Buddhist scripture from Lanka. Later, in B.E. 24-25, it was found that the Buddha image holding talipot fan was changed both form and meaning. The Buddha image in that form has been made to symbolize victory and prosperity namely Phra Chai or Phra Chaiwat which all Kings in Chakri Dynasty have to build as the reigning Buddha image. From this study, The Image of Buddha Holding Talipot Fan in Thailand : Origin and Meaning, it can be concluded as follows : 1) Thailand has received Buddhism from Lanka. 2) Buddhist scripture led to the formation of work of art. 3) Led to the new iconography of Buddha image holding Talipot fan concern the Royal Institution.