คติความเชื่อ รูปแบบของสัตว์หิมพานต์ในงานพระเมรุมาศ

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาที่มาของคติความเชื่อเรื่องพระเมรุมาศ คติและรูปแบบของสัตว์หิมพานต์ในงานพระเมรุตั้งแต่สมัยอยุธยาถึงรัตนโกสินทร์ รวมทั้งหน้าที่การใช้งานของสัตว์หิมพานต์ในงานพระเมรุมาศ โดยจะศึกษาผ่านสัตว์หิมพานต์จำนวน 5 ประเภท คือ 1. กินนร กินนรี 2. ครุฑ 3. นาค 4. ราชสีห์ คชสีห์ 5. หงส์ ในการศึกษาวิจัย สามารถสรุปผลได้ดังนี้ 1. คติความเชื่อในเรื่องของการสร้างพระเมรุมาศนั้น น่าจะมีที่มาจากคติเรื่องสมมติเทพที่ได้รับอิทธิพลจากอาณาจักรเขมรโบราณ ที่เชื่อว่าพระเจ้าแผ่นดินเป็นเทพ เมื่อสวรรคตจึงต้องมีพระราชพิธีส่งเสด็จกลับสู่สวรรค์หรือเขาพระสุเมรุ 2. สัตว์หิมพานต์ในงานพระเมรุมาศนั้นสร้างขึ้นเพื่อเป็นสัญลักษณ์ที่แสดงถึงความเป็นเขาพระสุเมรุ 3. รูปแบบของสัตว์หิมพานต์ในงานพระเมรุมาศตั้งแต่ในสมัยอยุธยาจนถึงรัตนโกสินทร์ไม่ได้มีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบไปจากเดิมมากนัก ในปัจจุบันรูปแบบโดยรวมก็ยังเป็นเสมือนในสมัยอยุธยา จะแตกต่างกันก็เพียงลายเส้นแบบศิลปะตะวันตกที่เข้ามามีอิทธิพลในงานศิลปะไทยตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 4 4. การใช้งานของสัตว์หิมพานต์ในงานพระเมรุมาศ คือ ใช้เพื่อประดับตกแต่งพระเมรุมาศและเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนแห่พระบรมศพ

This research aims to study the concept of the royal funeral pyre. Moreover, this research intends to understand Himmapan creatures’ pattern for meru decoration since the Ayutthaya period until Rattanakosin period and the functionality of the creatures, which related to five categories of himmapan creatures : 1. Kinnara Kinnari, 2. Garuda, 3. Naga, 4. Lion and Kodchasri, 5. Swan. According to this research, it can be summarized as follows : 1. The concept of the royal funeral pyre has been influenced by the ancient Khmer Empire that king is God incarnate. After king passed away, this ceremony is created as a symbol to represents the king retuning to mount meru or the heavens. 2. Himmapan creatures statue on the royal funeral pyre are symbolized to mount meru and himmapan forest in which are god and angels live. 3. To compare with Ayutthaya period and Rattanakosin period, himmapan creatures’ patterns have been slightly changed. King Rama 4th era, western art techniques were influence to Thai art work such as line patterns. However, the overall layout is also the same as in the Ayutthaya period. 4. Himmapan creatures are used to decorate the royal funeral pyre and also were part of royal funeral parade.