การศึกษาวิเคราะห์จารึกที่ฐานพระพุทธรูป : พิพิธภัณฑ์วัดพระธาตุศรีดอนคำ อำเภอลอง จังหวัดแพร่

Abstract

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ทำการศึกษาวิเคราะห์ รูปแบบอักษร อักขรวิธี และเนื้อหาที่ได้จากจารึกที่ฐานพระพุทธรูปในพิพิธภัณฑ์วัดพระธาตุศรีดอนคำ อำเภอลอง จังหวัดแพร่ จำนวน ๕๔๖ องค์ ผลการศึกษามีดังนี้ รูปแบบอักษร อักษรส่วนใหญ่เป็นอักษรธรรมล้านนา กำหนดอายุอยู่ในช่วง พ.ศ. ๒๓๐๑ - ๒๕๐๐ พบพยัญชนะตัวเต็ม ๓๙ รูป พยัญชนะตัวเชิง ๒๗ รูป สระจม ๒๑ รูป สระลอย ๓ รูป เครื่องหมายต่าง ๆ ๑๐ รูป วรรณยุกต์ ๒ รูป ตัวเลขธรรม ๕ รูป ตัวเลขโหรา ๑๐ รูป อักษรพิเศษ ๒ รูป และคำพิเศษ ๔ รูป รูปแบบอักษรของจารึกซึ่งมีอายุในช่วง ๒๐๐ ปี มีการเปลี่ยนแปลงน้อยมาก ในด้านอักขรวิธี อักขรวิธีที่พบส่วนใหญ่ เป็นการสะกดตามเสียงจึงทำให้มีการสะกดคำ ๆ เดียวหลากหลายรูปแบบ ใน ๑ รูปคำอาจใช้พยัญชนะหรือสระร่วมกัน การย่อคำ การเขียนพยัญชนะซ้อนกันในคำที่พยางค์หน้าไม่มีพยัญชนะสะกด การเขียนอักษรและตัวเลขปะปนกันในคำบอกศักราช การเขียนตามการออกเสียงในสำเนียงท้องถิ่น ความแตกต่างเล็กน้อยเหล่านี้ ขึ้นอยู่กับลายมือ ภูมิรู้ ประสบการณ์ และทักษะความชำนาญของผู้จารึก แต่ละคน ด้านเนื้อหา จารึกที่ฐานพระพุทธรูปในพิพิธภัณฑ์วัดพระธาตุศรีดอนคำสามารถจำแนกเนื้อหาได้ ๔ ส่วน คือ ๑. เวลาที่ปรากฏในจารึกอาจประกอบด้วย ปีจุลศักราช ปีพุทธศักราช ปีแบบขอม ปีหนไท ฤดูกาล เดือนแบบพื้นเมืองล้านนา เดือนแบบขอม วันเม็งและวันหนไท เวลาที่ปรากฏในจารึกคือเวลาที่ถวายพระพุทธรูป ซึ่งส่วนใหญ่คือ วันยี่เป็ง (๑๕ ค่ำ เดือน ๑๒) ๒. รายนามผู้ถวายพระพุทธรูปอาจเป็นบุคคลเดียวหรือกลุ่มคน ๓. การประกาศกุศลกิจกรรมของผู้ถวายพระพุทธรูปมี ๕ ประการ คือ เพื่อพุทธาภิเษก พระพุทธรูป เพื่อค้ำชูพระพุทธศาสนาให้ครบ ๕,๐๐๐ ปี เพื่อเสริมดวงชะตาของตน เพื่อเป็นที่สักการะแก่คนและเทวดา และเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้ผู้ล่วงลับไปแล้ว และ ๔. การประกาศเจตนาของผู้ถวายพระพุทธรูปมี ๙ ประการ คือ ปรารถนาในนิพพาน ปรารถนาเป็นพระอรหันต์ ปรารถนาในโลกุตระ ปรารถนาในสุข ๓ ประการ ปรารถนาให้หายจากโรคภัยไข้เจ็บ ปรารถนาให้สมดั่งความคิดทุกประการ ปรารถนาให้อายุยืน ปรารถนาไม่อยากเกิดในนรกแต่ต้องการไปเกิดบนสวรรค์ และปรารถนาให้ผลบุญค้ำชูชาตินี้และชาติหน้า