พระพุทธรูปศิลปะล้านนาในลุ่มแม่น้ำอิง : ลักษณะเฉพาะสกุลช่าง

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีจุดประสงค์ที่จะศึกษารูปแบบศิลปกรรมพระพุทธรูปสำริด พบในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำอิง เพื่อวิเคราะห์ทางด้านประติมาณวิทยา กำหนดกลุ่มสกุลช่าง และอิทธิพลทางศิลปกรรมพระพุทธรูปที่ผสมผสานกัน เพื่อทราบแหล่งบันดาลใจ ตลอดจนลักษณะพิเศษเฉพาะสกุลช่างที่ได้คลี่คลายมาจากแหล่งบันดาลใจจนเกิดลักษณะเฉพาะทางสุนทรียภาพ ที่ได้รับหรือส่งต่อแรงบันดาลใจให้แก่พระพุทธรูปในศิลปกรรมอื่น โดยใช้ตัวอย่างพระพุทธรูปสำริดที่กรมศิลปากรประกาศขึ้นทะเบียนเป็นสมบัติของชาติ ระหว่าง พ.ศ. 2528 – 2537 ไม่น้อยกว่า 50 รายการ ผลการวิจัยพบว่า รูปแบบศิลปกรรมพระพุทธรูปสำริดพบในพื้นที่ลุ่มแม่น้ำอิง สามารถจำแนกออกเป็นสองกลุ่มใหญ่ ได้แก่ พระพุทธรูปศิลปะล้านนา และพระพุทธรูปสกุลช่างลุ่มแม่น้ำอิง พระพุทธรูปสกุลช่างลุ่มแม่น้ำอิงสามารถจำแนก ได้เป็น 6 สกุลช่าง ได้แก่ สกุลช่างพระเยา กลุ่มที่ 1 และ 2 สกุลช่างเวียง จุน สกุลช่างเชียงคำ สกุลช่างเทิง สกุลช่างเชียงของ รูปแบบศิลปกรรมแสดงอิทธิพลรูปแบบจากสุโขทัย และล้านนา มาปรับเปลี่ยนให้เข้ากับรสนิยม เฉพาะท้องถิ่น มีเอกลักษณ์ร่วมกัน เช่น พระขนงเป็นสันมุม มีเส้นเชื่อมส่วนประกอบภายในพระพักตร์ สันนิษฐานว่าได้รับอิทธิพลศิลปะสุโขทัย อนึ่ง งานประดับตกแต่งฐานพระพุทธรูปพบฐานบัวงอนขารองรับฐาน ฐานประดับลายกรอบช่างกระจก ฐานประดับลายพันพฤกษา โดยไม่พบการประดับฐานพระพุทธรูปด้วยงานประติมากรรม อนึ่ง เมืองหลวงพระบาง เมืองเวียงจันทน์ และเวียงเชียงตุง ซึ่งเป็นดินแดนใกล้เคียงล้านนา จากการสำรวจในขณะนี้พบว่า งานศิลปกรรมในดินแดนดังกล่าว มีรูปแบบของตนเองอย่างชัดเจน ต่างจากพระพุทธรูปในลุ่มแม่น้ำอิงจนไม่อาจกล่าวได้ว่า มีการรับส่งอิทธิพลด้านรูปแบบศิลปะให้แก่กัน

This thesis has 2 main aims ; 1) To study the artistic style and influence of the Buddha images found in the Ing River basin in order to analyze in iconographic approach and classify the artistic school of the images. 2) To study the sources of inspiration and explain about the special characteristics of each school of art, which improve from the sources of inspiration to become the specific characteristic of aesthetics ; and also pass on the influence to neighboring art styles. The main artifacts which have been used in this study are the bronze Buddha images, which more than 50 images ; that the Fine Arts Department has registered between the years 1985-1994. From the study indicate that, The Buddha images were discovered within Ing River Basin are able to divide into 2 main groups ; Lan-Na style and Ing River Basin School of arts style Buddha images. The Ing River Basin School of art itself enables to divide into 6 sub-groups which are Phayao school group 1st and 2nd , Wiang Jun School, Chiang Kham School, Thoeng School and Chiang Khong School. 6 schools of arts has indicated some influence from Lan-Na and Sukhothai art style, and the technique has adapts and conform to their own preference style of arts and becoming temporary characteristics. For example, the eyes bow is ridge angle form, and inside the face have the lines connect all proportions which represent Sukhothai art style’s influence. The decorated works of the Buddha images have found the lotus arched base, mirror flame base and stucco base. The study also indicates that the base of the Buddha images for this school has found no decoration with sculptures. However, Luang Prabang, Vientiane and Kengtong ; the Lan-Na neighboring areas, from the survey indicate that the art works in this area have the specific style which different from the Buddha images found in the Ing River Basin. According to the study, the Buddha images found in this area had no influence to each other.