พลวัตเฮือนชาวนาอีสาน : กรณีศึกษาตำบลกู่จาน อำเภอคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร

Abstract

“พลวัตเฮือนชาวนาอีสาน: กรณีศึกษาตำบลกู่จาน อำเภอคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร” เป็นวิทยานิพนธ์ที่มุ่งศึกษาความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นกับเฮือนชาวนาอีสาน และวิถีชีวิตชาวนาในพื้นที่ศึกษา ตำบลกู่จาน อำเภอคำเขื่อนแก้ว จังหวัดยโสธร รวมถึงสิ่งใดที่เป็นปัจจัยที่ทำให้เกิดความเปลี่ยนแปลงในวิถีชีวิตชาวนาที่สะท้อนถึงเฮือนชาวนาซึ่งเป็นผลผลิตทางวัฒนธรรมของชาวนาในพื้นที่กรณีศึกษา การศึกษาครั้งนี้มีคำถามของการศึกษาอยู่ 3 ประการ คือ วิถีชีวิตชาวนาที่ปรากฏในรูปแบบคติชน ประเพณี พิธีกรรม ในพื้นที่กรณีศึกษาจากอดีตจนถึงปัจจุบันเป็นอย่างไร เฮือนชาวนาอีสานในพื้นที่กรณีศึกษา ในปัจจุบันมีพลวัต อย่างไร และ ผลกระทบอันเนื่องมาจากการปรับเปลี่ยนวิถีวัฒนธรรมและกายภาพต่อความเป็นอยู่รวมถึงการดำเนินชีวิตของชาวนาในพื้นที่กรณีศึกษา เป็นอย่างไร จากการศึกษาโดยการศึกษารวบรวมข้อมูลจากภาคเอกสาร การลงพื้นที่สำรวจภาคสนาม และการสัมภาษณ์ภายในชุมชนกรณีศึกษา ทำให้เห็นว่า เฮือนชาวนา มีพลวัตอยู่หลายด้านทั้งในเรื่องของวิถีชีวิตชาวนาที่แสดงออกมาในรูปแบบของคติชน ประเพณี พิธีกรรมที่ถูกปรับเปลี่ยนไป เครื่องมือเครื่องใช้ในการประกอบอาชีพ รวมถึงเฮือนชาวนาเองก็เป็นภาพสะท้อนให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตในการทำนาในรูปแบบใหม่ที่ต้องพึ่งพาเทคโนโลยีมาใช้ในการผลิตข้าวเพื่อเพิ่มจำนวนผลผลิต จึงส่งผลให้ชาวนาในพื้นที่ต้องจัดหาพื้นที่จัดเก็บ เครื่องจักรกลการเกษตรที่มีราคาแพง ให้ปลอดภัยจากการโจรกรรมและง่ายต่อการดูแลรักษา โดยการปรับผังเฮือน เพิ่มพื้นที่จัดเก็บเครื่องจักรกลการเกษตร รวมถึงเพิ่มหรือลดองค์ประกอบต่างๆ ในผังเฮือนชาวนาให้สะดวกและเหมาะสมต่อการใช้ของชาวนา ประการสุดท้ายที่เป็นปัจจัยสำคัญ คือเรื่องของการคมนาคมที่มีสะดวกสบายมากขึ้นจากอดีต ทำให้ชาวนาให้ความสำคัญกับการอยู่เฮือนมากกว่าการอยู่ในที่นา ชาวนาส่วนใหญ่จะให้ความสำคัญกับการปรับปรุงซ่อมแซมเฮือนให้อยู่ในสภาพสมบูรณ์ พร้อมที่จะเป็นที่อยู่อาศัย และปรับปรุงต่อเติมบริเวณเฮือนให้เหมาะสมกับการทำนาในวิถีปัจจุบัน รวมถึงปรับเปลี่ยนวัสดุก่อสร้างเฮือนที่ผุพังตามกาลเวลามาเป็นวัสดุสมัยใหม่ที่มีความแข็งแรงมากกว่า ทนทานมากกว่า และหาง่ายมากกว่าวัสดุเดิม เพราะวัสดุสมัยใหม่มีขายโดยทั่วไปในร้านค้าหรือโรงงานผลิตวัสดุก่อสร้างที่กระจายตัวในพื้นใกล้เคียงชุมชน