การศึกษาลวดลายที่ปรากฏบนเครื่องถ้วยสุโขทัย

Abstract

การศึกษาลวดลายที่ปรากฏบนเครื่องถ้วยสุโขทัย เป็นการศึกษารูปแบบอิทธิพลของลวดลายที่มีความเกี่ยวข้องกับลวดลายบนเครื่องถ้วยสุโขทัย จากการศึกษาแล้วปรากฏว่า มีลวดลายต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง ซึ่งสามารถแยกออกได้ดังนี้ คือ 1. ลวดลายจากภายนอกประเทศที่เกี่ยวข้อง ได้แก่ 1.1 ลวดลายที่ประดับบนเครื่องถ้วยจีนในสมัยราชวงศ์หยวน (พ.ศ. 1822-พ.ศ.1911) โดยเฉพาะประเภทลายคราม ได้แก่ ลายพันธุ์ไม้ก้านขดแบบต่าง ๆ ลายปลาคู่ว่ายวน ลายก้นขวด ลายกลีบบัวไส้กนก 1.2 ลวดลายที่ประดับบนเครื่องถ้วยจีนในสมัยราชวงศ์หมิง (พ.ศ. 1911- พ.ศ. 2187 ) ทั้งประเภทลายครามและประเภทเคลือบสีเขียว ได้แก่ ลายพันธุ์ไม้ก้านขด ลายดอกไม้ 5 ดอก ภายในลงกลมก้านขอ ลายสังข์แบบต่าง ๆ ลายดอกบัวท่ามกลางลายน้ำ ลายดอกโบตั๋นท่ามกลางลายน้ำ ลายดอกโบตั๋น ลายดอกบัว 1.3 ลวดลายที่ประดับบนเครื่องถ้วยเวียดนาม ราวพุทธศตวรรษที่ 20-21 ทั้งประเภทเขียนลายสีดำใต้เคลือบใส ประเภทลายคราม และประเภทลายเขียนสีบนเคลือบ ได้แก่ลายชื่อดอกไม้ 3 กลีบ ลายช่อดอกไม้แบบง่าย ๆ ลายคล้ายดอกไม้ก้านขดที่ประดับด้านนอกภาชนะประเภทชาม ลายช่องกระจกรูปโค้งมน ลายช่องกระจำรูปกลีบบัว ลายช่องกระจกรูปแปดเหลี่ยม ที่ประดับตามตลับหรือคนทีเหลี่ยม เป็นต้น 1.4 ลายผสมระหว่างลวดลายบนเครื่องถ้วยจีน และลานของมุสลิม เป็นลายซึ่งได้แก่ ลายช่องกระจกรูปทับทรวงเกี่ยวสอดกันหรือลายช่องกระจำรูปทับทรวงเกี่ยวกับสอดรูปโค้งมน ซึ่งลักษณะเค้าโครงรูปทับทรวงมาจากลายคล้ายหัวอยู่อี่ประกบกันของจีน แต่ลักษณะที่เกี่ยวสอดกันนี้เป็นลักษณะที่นิยมในศิลปะของพวกมุสลิม 2. ลวดลายจากภายในประเทศที่เกี่ยวข้อง 2.1 ลวดลายเครื่องประดับสถาปัตยกรรมในสมัยอยุธยาตอนต้น ได้แก่ ลายดอกกลมสลับดอกสี่เหลี่ยมขนมเปียกปูน ลายคล้ายช่อดอกไม้เรียงต่อกัน ลายคล้ายกรุยเชิง หรือเฟื่องอุบะ ลายรูปหงส์ ลายดอกไม้ (โบตั๋น) ก้านขด เป็นต้น 2.2 ลวดบายจำหลักบนแผ่นหินชนวนที่วัดศรีชุม ได้แก่ ลายช่องกระจกรูปทับทรวงเกี่ยวสอดกัน ซึ่งอาจได้ต้นแบบของลวดลายมาจากที่เดียวกัน 2.3 ลวดลายบนเครื่องถ้วยจากแหล่งเตาในล้านนา ได้แก่ ลายหวีขูดรูปกลีบดอกไม้ พบทั้งที่เตาพาน และเตาเวียงกาหลง ลายกอต้นไม้คล้ายลายที่ก้นจานเขียนลายสีดำใต้เคลือบใส ของเตาสันกำแพง เป็นต้น จากลักษณะลวดลายต่าง ๆ ที่กล่าวมานี้ จะเห็นได้ว่าช่างสุโขทัยเป็นช่างที่มีกลวิธีในการประดิษฐ์ลวดลายได้อย่างแยบยล คือ ถึงแม้จะสามารถบอกได้ถึงต้นแบบของลวดลาย แต่ก็ไม่ได้หมายความว่า ช่างจะเจตนาลอกเลียนมาโดยตรงแต่ช่างได้นำเค้าโครงลายที่ได้มาผสมผสานกันระหว่างรูปแบบของลวดลายทั้งจากต่างประเทศด้วยกันและลวดลายภายในประเทศเอง ผนวกกับลวดลายของสิ่งที่พบเห็นในธรรมชาติ จากชีวิตประจำวันจนกลายเป็นลวดลายที่มีความเป็นตัวของตัวเอง เป็นลักษณะเฉพาะของสุโขทัย

The studying about the decoration on Sukhothai ceramics is the studying which concerns with the types or style of the decoration from many places which influenced on Sukhothai ceramics. From the studying there were numerous interestingtypes or styles involved with Sukhothai design and they could be devided into 2 groups as following :- 1. The decoration from foreign or neigbouring countries. There were 4 small groups. 1.1 The Chinese ceramics decoration in the Yuan Dunasty (1279-1368 A.D.), especially, the blue and white ceramics such as the floral serolls, classic serolls, lotus petal design and a pair of fish design. 1.2 The Chinese ceramics decoration in the Ming Dynasty (1368-1644 A.D.). There were 5 kinds, the blue white ceramic and celadon such as the floral serolls, a design of five flowers in the floral scrolls, many types of conch-shell, a lotus or peony among the water design. 1.3 The Vietnamese ceramics decoration (15th – 16th centuries A.D.). There were 3 kinds of ceramics decoration ; the under glazed black, the blue and white and the enamel wares such as the flower spray, the design of Ju-i with floral scrolls, the decoration in varied frames. 1.4 The Chinese and Muslim decoration. This style was mixed between the Chinese and Muslim decoration such as floral design in the linking lozenge frame. The shape of the lozenge came from the twin Ju-I, which joined face to face. However, the linking style of the frame was popular in Muslim art about 10th – 15th centuries A.D. 2. The decoraition from local area. There were 3 groups. 2.1 The architectural decoration in the early Ayudhaya period. There were a lot of designs such as the design of lozenges intersected with rosettes, the Triangular floral designs or the pendalt designs and the Hamsa figures. 2.2 The design on the caved stone at Wat Si Chum and Wat Phra Sri Rattanamahatat Ayudhaya. There were floral design in the linking lozenge frame. It might copy from the same pattern. 2.3 The ceramic decoration from Lanna Kiln site. There were many design such as the combing design in a petal form. It’s popular in Viangkalong and Pann Kiln site. The bush designs were decorated in the Sankamphang underglazed black ware. From all of these designs, we can see that Sukhothai potters were capable to adapt and create these designs wonderfully. Although we can know about the influence of designs, it doesn’t mean that Sukhothai potters would copy all of them intently. These Sukhothai potters adaped and Mixed the foreign designs the local designs and the natural designs in their routines till these designs were Sukhothai types or styles.