พระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุในภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่องรามเกียรติ์รอบพระระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม

Abstract

การวิจัยครั้งนี้มีจุดประสงค์เพื่อศึกษารูปแบบและคติของพระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุในภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่อง รามเกียรติ์ รอบพระระเบียงวัดพระศรีรัตนศาสดาราม ว่ามีรูปแบบสถาปัตยกรรมและมีคติการสร้างอย่างไร การศึกษาในครั้งนี้ได้ศึกษาภาพพระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุจำนวนทั้งหมด 7 ตอน คือ พระเมรุมาศของท้าวทศรถ พระเมรุมาศของทศกัณฐ์ พระเมรุมาศของท้าวจักรวรรดิ พระเมรุมาศของพญาพาลี พระเมรุของอินทรชิต พระเมรุของบรรลัยจักร เมรุของนกสดายุ ผลที่ได้จากการศึกษาพบว่า 1. รูปแบบสถาปัตยกรรมพระเมรุมาศของทศกัณฐ์และพระเมรุของอินทรชิตนั้นน่าจะได้รับอิทธิพลจากสถาปัตยกรรมสมัยกรุงศรีอยุธยาและกรุงรัตนโกสินทร์ตอนต้นผ่านทางหลักฐานเอกสารและหลักฐานภาพถ่ายเก่า 2. จากพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งโปรดเกล้าฯ ให้ยกเลิกการสร้างพระเมรุมาศขนาดใหญ่ ทำให้เกิดการออกแบบพระเมรุมาศและพระเมรุที่มีความหลากหลาย แตกต่างออกไปจากแบบแผนราชประเพณีที่เคยมีมา รูปแบบสถาปัตยกรรมพระเมรุมาศของท้าวทศรถ และพระเมรุมาศของพญาพาลีนั้น จึงมีรูปแบบคล้ายกับพระเมรุที่จัดสร้างในสมัยรัชกาลนี่ ส่วนพระเมรุมาศของท้าวจักรวรรดิและพระเมรุของบรรลัยจักรนั้นได้รับอิทธิพลการออกแบบพระเมรุมาศและพระเมรุของสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ ซึ่งพระองค์ออกแบบพระเมรุมาศ และพระเมรุไว้ถึง 8 องค์ ตั้งแต่ช่วงปี พ.ศ. 2465 – 2472 3. เมรุที่เกิดจากจินตนาการของช่าง คือ เมรุของนกสดายุ เป็นเมรุที่สร้างขึ้นในรูปแบบวิมานห้ายอด อันเป็นอิทธิพลจากภาพวิมานในภาพจิตรกรรมในช่วงรัชกาลที่ 3

This researchis aimed to study the concept and character of Phra Meru (The Royal Cremation Ceremony) in murals depiction on the Emerald Buddha’s Gallery. The study focuses on those in seven scenes viz Dasaratha, Dasakantha, Chakravati, Bali, Indrajit, Bunlaichak and Satayu. The conclusion can be summaried as follow ; 1. Dasakantha and Indrajit’s Phra Meru style were influenced by architecture of Ayudhaya and Rattanagosin which studied from historical pictures and literatures. 2. Dasaratha and Bali’s Phra Meru had the same idea as new design of King Chulalongkorn. They seemed to have a various style in this period because he refused the old traditional Meru in previous and created a new concepts of those. Moreover, there was a new creating from H.R.M. Prince Narisranuvattivongse who was master craftman in 19 Century A.D. so, Chakravati and Bunlaichak’s Meru seem to have the inspiration from his design. 3. Satayu’s Meru style was influenced from painter’s idea. It was inspired form the five – spired vimaya in murals of King Rama III.