รูปแบบสันนิษฐานสามมิติเมืองบางขลัง จากการวิเคราะห์หลักฐานในโบราณคดีและศิลปกรรม

Abstract

โบราณสถานเมืองบางขลังมีหลักฐานทางด้านศิลปกรรมเหลือน้อยมาก ส่วนใหญ่มีสภาพชำรุดเหลือเพียงส่วนฐาน การศึกษาเพื่อสันนิษฐานรูปแบบงานศิลปกรรมในเมืองบางขลังครั้งนี้จะทำการรวบรวมข้อมูลที่เกี่ยวข้องทั้งหมดนำมาวิเคราะห์รูปแบบและกำหนดอายุเพื่อศึกษาแนวทางขึ้นรูปสันนิษฐานที่มีความเป็นไปได้มากที่สุด โดยผลการศึกษามีดังต่อไปนี้ 1. เมืองบางขลังมีแนวคิดในการเลือกที่ตั้งถิ่นฐาน การจัดการน้ำ และลักษณะการใช้พื้นที่ในเมืองคล้ายคลึงกับเมืองโบราณในวัฒนธรรมสุโขทัย เช่น เมืองสุโขทัย เมืองศรีสัชนาลัย เมืองบางพาน และเมืองนครชุม ทำให้อาจกล่าวได้ว่า กลุ่มคนในเมืองบางขลังน่าจะเป็นกลุ่มคนเดียวกันกับเมืองในอาณาจักรสุโขทัย 2. การกำหนดอายุเมืองขลังพบร่องรอยการใช้งานมาตั้งแต่ช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ 20 ที่วัดใหญ่ชัยมงคล และวัดโบสถ์ และพบว่ามีการซ่อมแซมก่อสร้างเพิ่มเติมเรื่อยมาจนถึงกลางพุทธศตวรรษที่ 20-21 ส่วนหลักฐานที่ปรากฏในภาพรวมของกลุ่มโบราณสถานส่วนใหญ่กำหนดอายุได้ในช่วงต้นถึงกลางพุทธศตวรรษที่ 20 แสดงถึงช่วงที่เมืองบางขลังมีความเจริญมากที่สุดในช่วงครึ่งแรกของพุทธศตวรรษที่ 20 3. การสันนิษฐานรูปแบบศิลปกรรมเมืองบางขลัง แบ่งออกได้เป็น 3 กลุ่ม ตามสภาพหลักฐานที่เหลืออยู่ ได้แก่ โบราณสถานที่สามารถสันนิษฐานรูปแบบได้ค่อนข้างชัดเจน โบราณสถานที่เหลือเพียงส่วนฐานสันนิษฐานรูปแบบได้ไม่ชัดเจน โบราณสถานที่ไม่สามารถสันนิษฐานรูปแบบได้ โดยขึ้นรูปสามมิติด้วยโปรแกรมคอมพิวเตอร์โดยใช้หลักฐานสำคัญคือชิ้นส่วนประดับสถาปัตยกรรมวิเคราะห์ร่วมกับงานศิลปกรรมที่เหลืออยู่ซึ่งพบว่ารูปแบบศิลปกรรมส่วนใหญ่เป็นเจดีย์ทรงระฆังที่มีส่วนรองรับองค์ระฆังในผังแปดเหลี่ยม รองลงมาคือรูปแบบเจดีย์ทรงระฆังที่ก่อมุขประดิษฐานพระพุทธรูปยื่นออกมาที่ส่วนฐาน ซึ่งแสดงถึงการใช้พื้นที่และภาพรวมของงานศิลปกรรมเมืองขลังที่มีความสัมพันธ์กับศิลปะสุโขทัยอย่างมาก การศึกษาวิเคราะห์เพื่อหาแนวทางการขึ้นรูปสันนิษฐานโบราณสถานเมืองบางขลังทั้งหมด ทำให้เห็นภาพสันนิษฐานที่เป็นไปได้มากที่สุดเป็นการนำเสนอแนวคิดเพื่อให้เห็นภาพเมืองโบราณที่เป็นบริบทหนึ่งในวัฒนธรรมสุโขทัยเท่านั้น ยังมิใช่ข้อสรุปทางด้านรูปแบบทั้งหมด